Een tijdje geleden las ik via Blendle een artikel uit KNACK van 11 maart 2015. Het artikel is geschreven door Ilse Degryse. Een aanrader voor iedereen die aanvoelt dat straffen en belonen niet deugt en dat grenzen stellen wel nodig is.
In het artikel sparren ze met Bart Soenens, professor ontwikkelingspsycholigue aan de Universiteit van Gent. Ze rafelen als het ware de gezichtspunten van Kohn uit tot de alledaagse praktijk. Een stukje noodzakelijk nuanacering omdat het anders wel erg laissez-faire kan overkomen.
Ik ben zeer enthousiast over dit artikel omdat het deze opvoedingsstroom toegankelijker maakt. Je begrijpt misschien al dat deze vorm van opvoeding mij zeer aanspreekt. Het brengt een gezin veel ruimte voor eigenheid, liefde en respect. Hieronder kort een aantal elementen van onvoorwaardelijk ouderschap.
- onvoorwaardelijk ouderschap is ook grenzen stellen en grenzen trekken
- essentieel bij onvoorwaardelijk ouderschap is onderscheid maken tussen het kind als persoon en zijn gedrag
Een voorbeeld: je zoon pakt de lego af van een ander kind. Zeg dan niet: “Wat ben je stout” of: “We hebben toch altijd last met jou”. Maar zeg: “Denk je niet dat Max zich heel verdrietig voelt als jij hem niet laat meespelen?” Dan heb je geen kritiek op je kind als persoon, maar geef je wel aan wat moreel en sociaal wenselijk gedrag is.’ - Grens stellen maar niet onverwacht en irrelevant tot de gebeurtenis. En houd het kort. No strings attached.
Voorwaardelijk ouderschap maakt bijvoorbeeld gebruik van psychologische controle. Het houdt in dat je inspeelt op de intern controlerende gevoelens van je kind zoals schuld, schaamte of verlatingsangst. Dit soort straffen, of methoden om tot wenselijk gedrag te komen, kan je kind ernstig onder lijden. Bijvoorbeeld wanneer je voorwaarden stelt aan je beschikbaarheid en liefde. Je kind negeren totdat hij/zij weer doet wat jij graag ziet. Dat creëert bij je kind gemengde gevoelens. Enerzijds toch loyaal en gehoorzaam willen zijn om de liefde van de ouder niet te verliezen en anderzijds gevoelens van kwaadheid om zo onder druk gezet te worden. Dit is een van de effecten die Jane Nelsen ook beschrijft in haar boek Positive Discipline, waarin zij zich ook hard maakt voor opvoeding zonder straffen en belonen.
Een ander punt dat wordt aangehaald in dit artikel is die van het eigen perspectief. Daarmee bedoelen we het perspectief van de ouder.
Ouders houden meestal onvoorwaardelijk van hun kinderen, zegt Kohn, maar toch grijpen ze snel terug naar voorwaardelijke opvoedmethodes. Een van de belangrijkste redenen daarvoor is volgens hem dat ze te veel redeneren vanuit hun eigen perspectief. Ze verplaatsen zich te weinig in hun kinderen, hebben te weinig oog voor de emoties en gedachten die achter het gedrag van hun kinderen zitten. Ook Jane Nelsen heeft in haar boek een “mistaken goal chart” opgenomen mede gebaseerd op Dreikurs. Het geeft je als ouder houvast om te achterhalen waarom je kind bepaalt gedrag laat zien. Het leert je achter het gedrag te kijken. Dat geeft ook ruimte om het niet persoonlijk op te vatten, dat een kind moedwillig gedrag vertoont om jou dwars te zitten.
Hoe je als ouder reageert, hangt ook af van hoe je op een meer filosofisch niveau naar je kinderen kijkt, zegt Soenens in het artikel van KNACK. ‘Geloof je dat een kind van nature goed is en ter wereld komt met een nieuwsgierigheid en drang om te weten en dingen uit te proberen, dan zul je je makkelijker in zijn of haar perspectief proberen te verplaatsen. Ga je er daarentegen van uit dat kinderen ongeleide projectielen zijn vol driften die gekanaliseerd moeten worden als je wilt dat ze een beetje sociaal treffelijk in de buitenwereld komen, dan zul je minder tolerant zijn en sneller tot harde, controlerende maatregelen overgaan.’